De Groninger Rijwielenfabriek

Restauratie

De producten van Fongers kunnen tot het industrieel erfgoed van Nederland worden gerekend. Er is relatief veel van deze erfenis bewaard gebleven in de vorm van fietsen, onderdelen en reclameartikelen. Het vrijwel complete bedrijfsarchief is nog intact en in de Groninger Archieven te raadplegen. Dit unieke archief biedt een schat aan informatie voor de liefhebber. Vooral de Seriegarantieboeken zijn een dankbaar naslagwerk voor degene die een oude Fongers fiets wil determineren.

Het oude Fongers product (van voor 1930) is gewild onder liefhebbers. Een deel van de ‘handel’ vindt rechtstreeks tussen liefhebbers plaats. Ook op oldtimerbeurzen kan nog wel eens wat worden gevonden. De website Marktplaats is een belangrijke plek waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten.  Veel Fongers materiaal is bij verzamelaars in goede handen. Op het forum van Historische Rijwielvereniging De Oude Fiets vindt veel uitwisseling van kennis plaats.

In 2010 was er in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen een expositie over Fongers, die ca. 4.000 bezoekers trok.

flyer tentoonstelling
Jen Albert Fongers Nieubuurt op de tentoonstelling Fietsen met Fongers 2010

De groep liefhebbers van Fongers groeit. Waar het in Nederland om enkele tientallen ‘echte’ liefhebbers gaat, is er in Indonesië op grote schaal belangstelling voor Fongers fietsen. In die voormalige Nederlandse kolonie is de oude Nederlandse fiets herontdekt en zijn er veel clubs van oudefietsliefhebbers. Regelmatig zijn daar – vooral op Java – grote manifestaties met oude fietsen. Hoewel ruim 10% van het Fongers fabricaat naar ‘Indië’ is geëxporteerd, is er ginds meer vraag dan aanbod met als gevolg relatief hoge prijzen. Indonesiërs kopen de laatste jaren de nodige Fongers fietsen in Nederland op; het vervoer per schip naar de Oost is echter niet zonder risico’s.

In juli 2011 maakten enkele Nederlandse oudefietsliefhebbers een rondreis langs 15 steden op Java. We kwamen op die trip veel oude Fongers fietsen tegen. Overweldigend was de liefde voor het oude Nederlandse rijwiel die wij ginds aantroffen. Voor een impressie van deze fietshistorische ontdekkingsreis, zie de link http://spedaontel.wordpress.com/2011/07/13/de-oude-fiets-116-tahun-budaya-bersepeda-di-indonesia/

SAM_0431
Fongers fan op Java, 2013

 

Semboro 2
Tocht op oude fietsen, Semboro, Java, 2013
SAM_0727
Oudste Fongers (2e soort BDG3, 1899), aangetroffen op Java, 2011

In de jaren 1884-1920 heeft Fongers ca. 100.000 fietsen gemaakt. Afgezet tegen de totale Nederlandse fietsenproductie in de 20e eeuw (naar schatting 80 à 100 miljoen fietsen) is een Fongers fiets van voor 1920 inmiddels een zeldzaamheid. Uit de periode voor 1900 zijn geen fietsen bekend die aantoonbaar door Fongers zijn gemaakt. Uit het tijdvak 1900-1910 gaat het om ca. 30 fietsen, uit de periode 1910-1920 om ca. 50 exemplaren. Met enige regelmaat duikt nog een vroege Fongers op, maar dit soort ontdekkingen valt inmiddels in de categorie ‘archeologische vondsten’.

BB 1930 as found
model BB 1931 ‘as found’
SAM_5099
model BB 1931 gerestaureerd

De opvattingen over de restauratie van oude fietsen zijn de laatste 20 jaar aan verandering onderhevig. Werd voorheen een oude fiets niet zelden opnieuw gemoffeld, gebiesd, vernikkeld of verchroomd, de laatste jaren is de focus van restauratie verschoven naar het conserveren van de gebruiksgeschiedenis van de fiets c.q. het behoud van originaliteit. In hedendaagse restauratie-opvattingen is het aanbrengen van nieuwe lak op een historisch waardevolle fiets in principe not done (als dat toch gebeurt, dan zodanig subtiel dat het niet opvalt). Ook het opnieuw vernikkelen of verchromen gebeurt tegenwoordig nauwelijks meer (of het moet zijn op een manier die geen zichtbare afbreuk doet aan de originaliteit). Het is de kunst de fiets met originele onderdelen technisch weer in orde te krijgen. Soms lukt dat niet en moet gebruik worden gemaakt van onderdelen die in de buurt komen van het origineel. Het idee is zoveel mogelijk het patin (de ‘afdruk’ van de gebruiksgeschiedenis) in stand te laten. Meer poëtisch: ‘de ziel van de fiets’ verdient het behouden te blijven.

restauratie-03
(te) grondige restauratie model BB 1934
restauratie-02
(conserverende) restauratie model CCG 1929

Hoe ouder de fiets, hoe moeilijker over het algemeen de restauratie; ontbrekende onderdelen zijn lastiger te vinden naarmate de fiets ouder is. Voor de oudste Fongers damesfiets in Nederland (1901) moesten we het zadel uit Engeland halen en het kettingscherm uit de VS. Het bijzondere van deze fiets is dat hij technisch voor 90% origineel is en het frame nog in de originele lak zit!

BD3 helemaal
BD3 60 1901 (gerestaureerd)
Christy zadel BD3 1901